50نكته مهم ازتجهيزات‌جنگنده F313 /عكس

با توجه به ابعاد هواپيما كه طول آن كمتر از 16 متر تخمين زده مي شود، محفظه حمل جنگ افزار آن مي تواند دست كم دو بمب 2هزار پوندي يا تعداد بيشتري بمب هاي كوچك نقطه زن هدايت شونده، يا دست كم 6 موشك هوا به هوا در رده R-73 يا PL-12 را در خود جاي دهد. مشرق: هر چند طرح هاي پيشين ايران در زمينه هواپيماهاي جنگنده روندي عادي را در توسعه اين محصول نشان مي داد اما رونمايي از نمونه هواپيماي جنگي جديد ايران با نام «قاهر313» در 14 بهمن ماه حقيقتاً شوك عجيبي در پيش بيني وضعيت طراحي جنگنده ها در ايران به وجود آورد.

با توجه به ظاهر نامتعارف اين هواپيما و مطالب مطرح شده پيرامون آن بر آن شديم تا در گزارشي در قالب نكته گويي به برخي از ويژگي هاي قابل استنباط و البته قابل بيان از ظاهر اين هوپيما و اطلاعات اعلام شده بپردازيم.

ويژگي هاي پنهانكاري(رادارگريزي)

طراحي يك هواپيما به نحوي كه كمترين بازتاب راداري و حرارتي را داشته باشد از اصول مهم براي به تأخير انداختن شناسايي هواپيماي خودي توسط سامانه هاي دشمن است كه منجر به افزايش بقاپذيري رزمي مي شود.

1- در اين هواپيما با استفاده از سطوح تخت و كمي هم سطوح منحني در بالاي بدنه بر مبناي اصول طراحي هواپيماهاي پنهانكار اقدام شده است. به عنوان مثال شكل دماغه و زواياي پهلوهاي بدنه مطابق اصول پنهانكاري راداري انتخاب و طراحي شده است و مي توان گفت از اين لحاظ قاهر 313 هواپيماي رزمي نسل پنجمي(با تعاريف مرسوم دنيا) است.

2- شكل شكسته بال كه جالب و عجيب ترين نكته ظاهري قاهر313 است به كاهش اثرات راداري و حرارتي كمك مي كند هر چند كه مأموريت اصلي آن چيز ديگري است.

3- به احتمال زياد، عمده تسليحات قاهر در محفظه داخلي بين دو ارابه فرود اصلي حمل مي شود كه براي كاهش بازتاب راداري ناشي از نصب تسليحات زير بال و بدنه روش مطمئني است

4- ورودي هواي موتور بالاي بدنه قرار گرفته است كه باعث كاهش بازتاب راداري در برابر رادارهايي كه از پايين به هواپيما نگاه مي كنند مي شود.


قاهر 313 داراي شكل ظاهري پنهانكارانه است

5- استفاده از دو ورودي كه از دو مجرا هوا را به موتور مي رسانند به دليل ايجاد زاويه غير مستقيم از موتور تا ورودي هوا، باعث كاهش بازتاب راداري مي شود ضمن اينكه احتمال طراحي خود مجرا با سطوح زاويه دار براي گرفتن انرژي امواج رادار مانند شيوه استفاده شده در جنگنده اف-35 وجود دارد.

6- زائده هاي اطراف خروجي موتور مي تواند براي كاهش اثرات حرارتي و راداري و نصب خروجي بردار متغير در آينده مفيد باشد.

7- استفاده از زاويه حمله و فرارهاي يكسان در بيشتر سطوح بدنه به علاوه خطوط شكسته در لبه دريچه هاي ارابه هاي فرود براي پنهانكاري يكي از روش هاي لازم است كه در قاهر313 ديده مي شود.

8- سكان هاي عمودي V شكل به پنهانكاري يك هواپيما كمك شاياني مي كنند كه در اين جنگنده مورد استفاده قرار گرفته اند.

9- بايد ديد براي كاهش اثرات بازتاب راداري كلاه و صندلي خلبان و خود خلبان با توجه بزرگ بودن كانوپي (طلق كابين) چه تدبيري انديشيده شده است.

10- گازهاي داغ خروجي موتور، پيش از خروج از هواپيما با هواي سرد از طريق دو مجراي بالاي بدنه تركيب شده و با دماي پائين از هواپيما خارج مي شوند تا اثرات حرارتي كاهش يابد.


 
بخش انتها و خروجي موتور قاهر313

11- استفاده از مواد جاذب امواج راداري در بدنه براي جذب انرژي امواج رادار و كاهش بازتاب راداري از ديگر روش هاي استفاده شده در قاهر براي افزايش پنهانكاري است.

ويژگي هاي پروازي

12- تمركز جرم حول محور طولي جنگنده قاهر313 موجب افزايش مانور پذيري مي شود.

13- با توجه به ابعاد هواپيما كه طول آن كمتر از 16 متر تخمين زده مي شود، محفظه حمل جنگ افزار آن مي تواند دست كم دو بمب 2هزار پوندي يا تعداد بيشتري بمب هاي كوچك نقطه زن هدايت شونده، يا دست كم 6 موشك هوا به هوا در رده R-73 يا PL-12 را در خود جاي دهد.

14- وجود پيشبال (Canard) براي افزايش مانورپذيري، توليد برآي مثبت، وجود سطوح كنترلي روي آن، كاهش دهانه بال با بزرگ در نظر گرفتن پيشبال از مزيت هاي استفاده از آن است.

15- وضعيت بال و بدنه قاهر نشان مي دهد طرح آن نزديك به طرح هاي «تركيب بال و بدنه» است كه داراي مزيت هاي آيروديناميكي بسيار خصوصاً در كاهش تداخلات نامناسب جريان بال و بدنه است.

16- مزيت هاي پيشبال در زواياي حمله بالا بيشتر است زيرا با توليد جريان گردابه اي و ريختن آن روي بال باعث توليد بهينه برآ با نياز به سرعت خطي و نيروي رانش كمتر و در نتيجه مصرف سوخت كمتر مي شود.

17- با توجه به وجود پيشبال، احتمالاً اين هواپيما براي مانورپذيري بيشتر با حاشيه پايداري كم و يا ناپايدار طرحي شده (در اينصورت نياز به نرم افزار كنترل پرواز پيشرفته است كه بيشتر با سامانه كنترل پرواز با سيم تطابق دارد)

18- ارابه هاي فرود اصلي در كنار بدنه رو به جلو جمع مي شوند كه باعث ايجاد فضاي مفيد بيشتر در داخل بدنه مي شود.

19- سطح دم عمودي نسبتاً بزرگ است كه پايداري سمتي مناسبي ايجاد كرده و با بخش متحرك (رادر) بزرگ، مشخصات مانوري جانبي مناسبي ايجاد مي كند. با توجه به اين سكان عمودي، ارتفاع قاهر كمتر از 4 متر تخمين زده مي شود.

20- بال ضخيم (نسبت ضخامت بالا) در قاهر313 براي توليد برآي زياد مناسب است البته اين نوع بال ها براي سرعت هاي نه چندان بالا بهينه هستند. به نظر دهانه بال اين جنگنده كمتر از 8 متر باشد.

21- شكل و محل ورودي هوا خطر جدايش جريان در زواياي حمله بالا دارد كه با توجه به قابليت پرواز قاهر در زواياي حمله بيش از 20 درجه بايد به نحوي اين مشكل مرتفع شده باشد.

22- جلوي ورودي هواي موتور حالت ريشه كشيده LERX دارد كه مزيت هاي آيروديناميكي بالايي دارد.

23- كانوپي بسيار بزرگ اين هواپيما منجر به ايجاد ديد عالي و 360 درجه به اطراف مي شود كه براي پروازهاي ارتفاع پائين لازم است و البته در مأموريت هاي تهاجم زميني بسيار كمك كرده و در نبرد هوايي نزديك هم بسيار مفيد است.


 
به كانوپي قاهر313 در اين تصوير توجه نماييد

24- همه هواپيماها با پرواز در ارتفاع نزديك به زمين از اثر سطح بهره مند مي شوند اما شكل شكسته بال در قاهر313 به استفاده بهينه از اثر سطح  براي پروازهاي طولاني تر در ارتفاع پائين و نشست و برخاست از باندهاي كوتاه كمك مي كند.

25- شكل شكستگي بال ها همانطور كه در گزارش مربوط به قايق پرنده باور-2 اشاره كرديم كه نمونه كامل يك هواپيماي اثر سطحي بومي است، در نماي روبرو داراي شكل شبيه به M است كه در كنار شكل W از بهترين فرم ها براي استفاده از اثر سطح است.

26- شكستگي بال ضمناً به عنوان يك بالچه نوك بال هم عمل مي كند كه به كاهش پساي القايي و كاهش مصرف سوخت و افزايش مداومت پروازي منجر مي شود خصوصاً در پروازهاي نزديك به سرعت صوت كه احتمالاً اين هواپيما براي آن رژيم پروازي بهينه شده است.

27- طراحي ويژه بال و پيشبال(كانارد) اصلي ترين عوامل ايجاد توانمندي پرواز و نشست در باندهاي كوتاه است كه اين هواپيما را براي استقرار در پايگاه هاي كوچك يا باندهاي فرعي در راستاي نبرد نامتقارن مناسب مي سازد.

28- ارابه فرود اين هواپيما كپي شده از هيچ يك از جنگنده هاي فعلي ايران نيست و طراحي جديدي ضمن شباهت به طرح كلي ارابه فرود هواپيماي سوخو-25 دارد.

 
ارابه هاي فرود قاهر313

29- تك موتوره بودن هواپيما ضمن كاهش مصرف سوخت كلي و سهولت تعمير و نگهداري، نشان از سبك وزن بودن اين هواپيما دارد.

30- تك چرخه بودن ارابه هاي فرود گواه ديگري بر سبك وزن بودن اين هواپيما با وزن برخاست در حدود 12تا 14 و بيشينه وزن احتمالاً كمتر از 20 تن است.

سامانه ها

31- با توجه به طول و عرض كم دماغه قاهر313 به نظر مي رسد بخشي تجهيزات راداري زير محل استقرار خلبان جاي داده شده باشد.

32- فرم دماغه قاهر313 با شكل آنتن رادارهاي هوايي موجود در جنگنده هاي كشور تطابق ندارد بنابراين به احتمال زياد يك رادار جديد و متفاوت يا راداري موجود با آنتن جديد براي آن در نظر گرفته شده است.

33- استفاده از دو نمايشگر چند منظوره يا MFD بزرگ در وسط كابين و سه نمايشگر كوچكتر نشان از تلاش و حركت به سمت استفاده از سامانه هاي جديد و پيشرفته است كه منجر به كاهش هزينه و زمان تعميرات، افزايش چشمگير قابليت اطمينان و مزيت هاي ديگري دارد كه در گزارش بالگرد طوفان-2 به آن پرداخته بوديم.

34- استفاده از 8 نمايشگر آنالوگ در كابين در كنار نمايشگرهاي فوق نشان دهنده نهايي نشدن فناوري MFDها از نظر طراحان قاهر 313 دارد.


 
كابين نمونه رونمايي شده از قاهر313

35- تجهيزات مخابراتي و كنترل هاي سامانه هاي جانبي در كنار دست خلبان جاي گرفته كه طراحي مرسومي است. هرچند كه دسته گاز موتور در تصاوير منتشره از كابين ديده نمي شود.

36- در اين جنگنده از راديوهاي بومي ساخت صنايع الكترونيك وزارت دفاع با قابليت هاي جهش فركانسي و مقاوم در برابر اختلال و برخوردار از رمز كننده هاي خودكار با الگوريتم هاي پيشرفته استفاده شده است.

37- صندلي پرتاب شونده اين هواپيما شباهت ويژه اي به نمونه هاي موجود نداشته و احتمالا همان نمونه بومي باشد كه چندي پيش آزمايش آن از هواپيماي بستر آزمايش "آرميتا" با موفقيت كامل انجام شد.

38- با توجه به اهرم هدايت از نوع معمولي احتمالاً سامانه كنترل سطوح متحرك بال و پيش بال و سكان عمودي و پروازي قاهر313 از نوع هيدروليكي است نه سامانه پرواز با كنترل الكتريكي(FBW) زيرا نمونه هاي موجود اين سامانه در دنيا از «اهرم هدايت كناري» استفاده مي كند.

39- در نمونه فعلي قاهر، نمايشگر سربالا(HUD) ديده نمي شود و كلاه پروازي ساده است و بديهي است در نمونه هاي توليدي شاهد HUD خواهيم بود.

40- بر اساس برخي شواهد تصويري، نمونه نمايش داده شده ماكت در مقياس واقعي يا «ماك آپ» است كه يكي از مراحل مهم ساخت جنگنده پيش از نمونه هاي آزمايشي است.

نكات ديگر

41- در تصاوير منتشره از مراحل طراحي و توسعه قاهر313 نرم افزاري براي محاسبه سطح مقطع راداري ديده مي شود كه پيشرفت بسيار مهمي براي بهبود محصولات دفاعي كشور است.


 
محاسبات سطح مقطع راداري و تحليل آيروديناميكي قاهر313

42- مدلسازي قاهر313 در نرم افزارهاي پيشرفته طراحي رايانه اي (CAD) نظير CATIA كه امكان اتصال به رايانه و ماشين هاي توليد پيشرفته براي كارهاي ساختي را دارد، تحليل هاي آيروديناميكي با روش هاي عددي (cfd) با استفاه از نرم افزار توليد شبكه عددي GAMBIT و نرم افزار تحليل جريان FLUENT، محاسبات طراحي با نرم افزار انجام شده كه نشان از كار كامل علمي در حوزه هاي مختلف طراحي اين جنگنده بومي دارد.

43- از ابتداي طراحي تا ساخت نمونه فعلي، 2.5 تا 3 سال طول كشيده، نشانه مديرت قوي و عزم جدي براي توليد اين محصول جهت نوسازي و افزايش توان هوايي كشور است.

44- آزمايشات پروازي فراواني با نمونه پروازي مقياس كوچك قاهر انجام شده كه روشي مرسوم براي استخراج خصوصيات پروازي هواپيماي در حال طراحي با هزينه  و زمان كمتر است.

45- آزمايشات تونل باد نمونه هاي قاهر براي رسيدن به فرم بهينه آيروديناميكي انجام شده است. به عنوان مثال در تصوير زير در بخش هاي مانند پيشبال، سكان عمودي و خروجي موتور تفاوت هايي با نمونه رونمايي شده ديده مي شود.


 
آزمايش تونل باد نمونه اي از قاهر

46- از موتور قاهر313 صحبتي به ميان نيامده و احتمال دارد از موتور توربوفن بومي در آن استفاده شود كه با نيازهاي روز و البته پنهانكاري حرارتي و شكل حجيم بدنه تطابق دارد.

47- در نمونه فعلي قاهر سامانه هاي ردگيري فروسرخ، توپ و برخي سامانه هاي جانبي مانند آنتن هاي فرستند و گيرنده ديده نمي شود كه شايد به دليل ماك آپ بودن آن است.

48- آزمايشات تونل باد، كارهاي نرم افزاري و پرواز مدل مقياس كوچك راه هايي براي رسيدن به نتيجه بهتر و قابل اطمينان قبل از ساخت نمونه هاي پروازي است كه هزينه بالاتري از آزمايشات فوق دارد. در نتيجه مي توان انتظار داشت نمونه هاي عملياتي قاهر با تغييرات كمتري نسبت به نمونه رونمايي شده توليد شوند.

49- نمونه رونمايي شده از قاهر313 هواپيمايي تك نفره است كه با توجه به ويژگي هاي اعلام شده داراي نقش چند منظوره يعني هم عمليات هاي هوا به هوا و هم هوا به سطح خواهد بود.

50- طراحي اين هواپيما كه كمترين شباهتي به نمونه هاي موجود در داخل كشور نداشته و شباهت اندكي با برخي هواپيماهاي پنهانكار دنيا دارد نشان از جسارت و ريسك پذيري بالاي مديران صنايع هوايي وزارت دفاع است.

با توجه به فروض فوق، مراحل بعدي توسعه قاهر313 براي رسيدن به نمونه عملياتي شامل ساخت نمونه هايي براي آزمايشات ايستا(استاتيك) زميني، ساخت نمونه هاي پروازي، نمونه هايي براي آزمايشات سامانه هاي راداري و سلاح در پرواز، پيش نمونه هاي توليدي و نمونه هاي توليدي اصلي است كه انشاالله به همت متخصصان توانمند داخلي و با پشتيباني و همگرايي مسئولان در چند سال آينده به نتيجه نهايي و توليد انبوه برسد. ضمن آنكه قول سردار وحيدي وزير دفاع كشورمان كه از مسئولان خوشنام و صاحب ايده و تجربه مديريتي بالا در نيروهاي مسلح كشورمان است نيز نبايد غافل شد كه سخن از آينده نزديك براي توليد انبوه اين جنگنده داده اند.